Palanga to jedyny bałtycki kurort na Litwie. Pierwsze wrażenie – komercjalizacja, zwłaszcza w centrum. Idąc wzdłuż głównego deptaku Basanaviciaus gatve można dostać oczopląsu od szyldów. Można zjeść zarówno potrawy kuchni litewskiej, jak też armeńskiej czy rosyjskiej. Jak powszechnie wiadomo, kuchnia litewska oparta jest o potrawy mączne oraz mięso.
Cepeliny, czebureki, bliny, kołduny, przyrządzane z wody lub z patelni, z różnymi rodzajami farszu, do tego kiszka ziemniaczana oraz kugelis czyli „prawie to samo”, tyle, że w formie ziemniaczanej baby.
Z mięsiwa na talerzach króluje: kepsnys na 1000 sposobów, czyli pieczone (czasem smażone lub grillowane) mięsiwo zrobione albo sauté, albo w sosie, szaszłyki oraz karbonadas. Z litewską kuchnią mieliśmy do czynienia w Wilnie oraz Poniewieżu podczas objazdówki jaką urządziliśmy sobie w 2014 roku po nadbałtyckich krajach. Mamy raczej dobre wspomnienia.
Z czego zapamiętamy Palangę..? Pierwsze wrażenie knajpianego zagłębia jakim jest deptak w Palandze to jakby połączenie Zakopanego z Kołobrzegiem. Z jednej strony krzykliwe zrobione na modłę lokalnego folkloru restauracje, z drugiej strony budki z badziewiem spod znaku chemicznych lodów albo cukrowej waty.
Ale człowiek nie tylko kosmicznym wiatrem żyje, zjeść i napić się musi. Chyba, że jest Reymontem, którego tak owiała nadmorska bryza, że popełnił w Palandze dzieło warte w 1924 roku literackiego Nobla.
Kulinarną podróż po Palandze zaczynamy od BARAS LIETUVOS RYTAS przy Basanavičiaus gatve, 11. Co prawda nie jest poranek (nazwa baru znaczy tyle, co „litewski poranek”), tylko popołudnie, ale obszerny taras z widokiem na deptak daje nam możliwość zapoznania się z obowiązującymi trendami i kurortową modą.
Zamawiamy między innymi cepeliny (Didžkukuliai lub Cepelinai) – dwa słusznych rozmiarów kartacze podane w skromnej okrasie z boczku z kleksem słodkiej śmietany.
Śmietany nie jadam, a słodkiej to już nawet nie powącham (uczulenie na nabiał). Ten kto lubi takie dodatki, na Litwie będzie miał raj, w wielu później kosztowanych potrawach mieliśmy do czynienia właśnie ze słodką śmietaną. Nie wiem czy tam w ogóle znają kwaśną śmietanę?
Cepeliny w Baras Lietuvos Rytas powinny nazywać się Kryzysas (mięsa jak w stołówkowych porcjach z czasu PRL-u) Tragedias (nawet nie stały obok tych z Wilna czy naszego Podlasia). Również drugie zamówienie – coś z kuchni tzw. europejskiej (uniwersalnej) – spaghetti z łososiem nie zmieniło naszej oceny. Równie bezsmakowe jak cepelinai. Człowiek tyle razy miał okazję skosztować apetycznych dań, że kiedyś musi nadejść rozczarowanie – stało się to właśnie w Palandze. Jeszcze jedno – czas oczekiwania na posiłek – nieakceptowalny. Gdybym miał ocenić danie – 2/5. Miał być smak, a pozostał niesmak.
Pomni smaku litewskiej kuchni, będąc po wspaniałym spektaklu w delfinarium wypadałoby usiąść i coś zjeść. Równie wspaniałego. Zwłaszcza, że spacer po Mierzei Kurońskiej jeszcze bardziej zaostrzył głód. Wybór padł na NERIJĘ w Smiltynė (a więc tam, gdzie z Kłajpedy przypływają promy na mierzeję).
Restauracja z długą tradycją, aczkolwiek wnętrzem, które jest mieszanką pozostałości różnych epok – i tych starszych, i tych młodszych. Powitała nas Pani kelnerka (padavėja) rodem z poprzedniej, niedawno minionej epoki, porozumiewająca się w języku litewskim oraz rosyjskim, aczkolwiek z uprzejmością już czasów współczesnych.
Tym razem postanowiłem spróbować chwalonych na Litwie szaszłyków. Nareszcie trafiłem – porcja słusznej wielkości, bogata w warzywa. Do mięsa dodatkowo był delikatny sos a’la pesto. Mięso dobrze zgrillowane, ale miękkie w środku – takie jak lubię; całość utrzymana w harmonijnym smaku. Miały być kartofle (bulvės), ale już kolejny raz jako ziemniaka otrzymaliśmy frytki – co prawda robione na miejscu, ale jednak frytki.
Jako, że jesteśmy nad morzem, to należy też sprawdzić smak litewskiej ryby. W karcie był sandacz (starkis) – ryba niekoniecznie morska. Mając na uwadze fakt, że na południe od Kłajpedy Niemen uchodzi piękną, wieloramienną deltą do Zalewu Kurońskiego (zasobną w wiele gatunków ryb), to uznaliśmy, że będzie to najbardziej litewska z litewskich ryb.
Swoją drogą delta Niemna to prawdziwy raj dla wędkarzy oraz ornitologów. To właśnie przy ujściu tej rzeki założono jedną z pierwszych w Europie (1929 rok) stację obrączkowania ptaków. Te piękne tereny znajdują się na szczęście pod ochroną i oby jak najdłużej taki dziki zakątek Europy zachował swój pierwotny charakter.
Płat sandacza sauté był zgrillowany, delikatnie, acz wyraziście przyprawiony. Smaczny, choć może zbyt mało soczysty. Ryba na pewno była świeża, bez tzw. „zapachu”. Sandacza w Neriji można polecić.
Wracając ze spaceru do dawnej rezydencji Tyszkiewiczów w Palandze – dzisiaj Muzeum Bursztynu – natrafiliśmy na restoran PO LIEPOM („pod lipą”) przy Vytauto gatve, 37.
Niewielka, prosta, bezpretensjonalna restauracja z litewską kuchnią. Dawniej musiał być to niewielki bar, który stopniowo ulegał rozbudowie – dzisiaj znaczna jego część znajduje się w części zewnętrznej przypominającej „patio”.
Polecieliśmy na „wegetariańsko inaczej”, czyli mięsnie. Kepsnys z serem (kepsnys su sūriu) – wieprzowina pod doskonałą pierzynką z litewskiego sera. Pod delikatną skorupką rozpływał się lekko ostry ser o białej barwie. Pychota! Wieprzowina też dobrze przyprawiona. Zdecydowanie najsmaczniejszy posiłek na jaki trafiłem.
Podobnie kepsnys su bekonu (czyli z boczkiem). W tym przypadku jednak ser nie był tak dominujący jak w pierwszym przypadku
PO LIEPOM okazała się knajpką nie tylko z dobrym jedzeniem, ale też miłą obsługą (chociaż mówiącą tylko po litewsku oraz rosyjsku). Zaskoczeniem in plus były również ceny – najniższe z tych kulinarnych przybytków, w których gościliśmy.
Wypada również wspomnieć o wielbicielach fast-foodów. Jest takie miejsce w Palandze, przy Basanavičiaus gatve, nazywa się VAN DOG. W dzień powrotu, gdy już brakowało czasu, a samolot już grzał silniki lotnisku, zdecydowaliśmy się na szybkie, uliczne jedzenie.
W 95 na 100 przypadków unikam takiego jedzenia, chociaż najlepszy kebab na Cyprze pochodził z przydrożnej budki, a currywursta w Berlinie czy wienerwürstla pod katedrą św. Szczepana w Wiedniu nie odmówiłem. Litewskiego hot-doga też więc zaliczyłem.
Z prawdziwą kiełbaską chyba nie najgorszej jakości, bogatego w warzywa – to najważniejsze oraz smacznej bułce.
Alkohol
Litwa to głównie spirytualia oraz piwo (alus). Tego pierwszego tym razem nie próbowałem, chociaż kownieńskiego Stumbrasa trochę w życiu wypiłem, litewskiego piwa tym razem natomiast spróbowałem. W BARAS RYTAS dostałem VOLFFAS ENGELMAN RINKTINIS z kija. Barwa – złocista, klarowna. Piana niestety krótko utrzymująca się, z gatunku tych o drobnym ziarnie. Bez nadmiernej kwasowości, dają się wyczuć nuty słodowo-zbożowe. Jak dla mnie – przeciętny lager, może z małym plusem ponad koncernowe napoje piwne.
Natomiast coś co mi zasmakowało to była nalewka znana pod nazwą DEVYNIEROS czyli „999”. Ziołowy eliksir o właściwościach leczniczych, dostępny również w wersji aptecznej.
PODSUMOWANIE
Tym razem podróż kulinarna nie zaskoczyła nas w jakiś wyjątkowy sposób. Było poprawnie, ale było też rozczarowanie. Tzw. nieba w gębie nie doświadczyliśmy. Dwie z restauracji, w których byliśmy możemy naprawdę polecić: NERIJA w Smyltine oraz PO LIEPOM w Palandze. Unikajcie za to BARAS RYTAS na deptaku.
Odkryciem był natomiast alkohol – najsławniejszy litewski likier sławetne „999”, czyli (TREJOS) DEVYNIEROS (przywieźliśmy do domu – zakupiony w free-duty shop na lotnisku).
Olbrzymi minusem jest fakt, że Litwa to kraj, gdzie spożywa się głównie wódkę i piwo. Mają pierwsze miejsce na świecie w spożyciu alkoholu – piją go statystycznie rzecz biorąc w ilościach hurtowych – ponad 16 litrów na osobę rocznie czystego spirytusu! Rosjanie w tyle, Łotysze w tyle, Ukraińcy w tyle. Władze próbują z tym walczyć – od 01.01.2018 roku wprowadzono ustawę ograniczającą sprzedaż alkoholu. Dostaniecie go w sklepach tylko w godzinach 10-20, a w niedzielę 10-15. Dodatkowo są dni z zakazem sprzedaży alkoholu (np. pierwszego września). I o tym pamiętajcie wybierając się na Litwę. Podniesiono o ponad 110% akcyzę na wino i piwo, na spirytualia o ponad 20%.
Nas jako turystów dotknął ten zakaz, ale zostaliśmy poratowani przez właścicieli apartamentu, w którym mieszkaliśmy: http://7mildalej.pl/fajny-nocleg-w-palandze-vila-pri-rouzes/) Rezultaty takiej walki z „alkoholem” – raczej mierne. Przemądrzałym politykom przypominam, że najwięcej alkoholu w USA wypito w czasach prohibcji w latach 1919-1933!
Dla mnie problem polega głównie na tym, że nie ma tam kultury picia wina. Własnych win nie produkują (sorry, taki mają klimat), a w sklepach dobre wina zaczynają od 7t-8 EUR. To, co jest dostępne, jest importem z Hiszpanii, Włoch, Niemiec, rzadziej z Francji czy też Portugalii.
Z ciekawostek – nad naszym morzem na każdym kroku można znaleźć smażalnię ryb, w Palandze co kilka kroków natkniecie się natomiast na… wędzarnię ryb. Smaczne to i zdrowsze niż z wielodniowego tłuszczu, a przy tym ceny zdecydowanie niższe niż w Polsce. Za niecałe 40 dkg wędzonego okonia (ešerys) zapłaciłem 3,30 EUR.
Jeśli ktoś chce z kolei zrobić zakupy spożywcze, to w Palandze najlepiej uczyni to w supermarketach MAXIMA (jest kilka; najbliżej centrum – przy Vytauto gatve).
Generalnie zauważyliśmy wzrost cen w restauracjach czy też sklepach w stosunku do roku 2014 (wtedy jeszcze walutą był LT). Generalnie ceny przedstawiają się następująco:
- piwo w restauracjach: 2,20-3,50 EUR
- lampka wina (100 ml): od 2,40 za słodkie „domowe” (czytaj: sikacz z kartonu)
- lampka wina wytrawnego (sausas) też 100 ml: od 3,50 EUR
- 50 ml DEVYNIERIOS w restauracji od 2,20 EUR
- butelka 0,5 DEVYNIEROS w duty-free shop: 10,70 EUR; w sklepach od: 8,90 EUR
- dania rybne w restauracjach: 11-13 EUR
- dania mięsne w restauracjach (kepsnys, karbonadas): 8-11 EUR
- cepeliny w restauracjach (za 2 szt.) od 5,00 EUR
